धेरै समस्या एउटै समाधान बायोग्यास

---

बायोग्यास प्लान्टले समुद्री सतहभन्दा २१०० मिटरभन्दा माथि राम्रोसँग काम गर्दैन भनिन्थ्यो, तर ३८५० मिटरको उचाइमा अवस्थित लाङटाङ उपत्यकाको सबैभन्दा अग्लो बस्ती क्यान्जिङ गोम्पामा प्लान्ट स्थापना गरेर बायोग्यास सहयोग कार्यक्रम -बीएसपी-नेपाल) ले चौंरीगाईको गोबरबाट ग्यास उत्पादन गर्ने सरल उपाय पत्ता लगाएको छ । गाउँमा बायोग्यास प्लान्ट स्थापना भएकोमा खुसी ट्रेकिङ गाइड पासाङ डेम्दी शर्ेपा भन्छन्, "यसले थुप्रै दाउरा जोगाउनेछ र धेरै मानिसले प्लान्ट बनाउने छन् ।" उच्च हिमाली भेगमा प्लान्टको भूमिगत डाइजेष्टरको माथिपट्ट कम्पोष्ट थुपारिदिँदा डाइजेष्टरलाई न्यानो राख्न र ग्यास उत्पादन गर्न मद्दत पुग्छ ।

क्यान्जिङ गोम्पाको होटल याला पिकमा बनेको पहिलो प्लान्ट बाहिरबाट हर्ेदा फोहोरको थुप्रो जस्तै देखिन्छ, तर माथि वाफ उडिरहेको त्यस थुप्रोमुनि प्लान्टको भूमिगत डोम र डाइजेष्टरबाट जाडोमा समेत होटलको भान्छामा मिथेन ग्यास आइरहेको हुन्छ । "हामीले डाइजेष्टरलाई तातो राख्न सोलार हिटरदेखि ग्रीन हाउसभित्र बायोग्यास प्लान्ट निर्माणसम्मका धेरै तरिका अपनायौं । तर ती सबै महँगो समाधान थिए, कम्पोष्ट थुपार्नु सस्तो ठहरियो", बीएसपीका इञ्जिनियर हरिबहादुर केसी भन्छन् । जाडोमा ग्यास कम हुने समस्या भोगिरहेका होचा पहाडी र तर्राई भेगका उपभोक्ताले पनि यही उपायबाट ग्यास उत्पादनलाई यथावत् राख्न सक्ने उनको सुझाव छ ।

उच्च हिमाली भेगमा अनुसन्धान गर्ने उद्देश्यले बीएसपीले क्यान्जिङमा दर्ुइ वटा र लाङटाङ -३५५० मि) तथा घोडातबेला -३०५० मि) मा एक-एक वटा प्लान्ट बनाएको छ । हाल अनुसन्धानका साथै कार्यक्रमकै हिसाबले समेत मुस्ताङ, मनाङ, सोलुखुम्बु, डोल्पा, मुगु, हुम्ला, जुम्लामा पनि प्लान्टहरू स्थापना भएका छन् । यसले उच्च पहाडी तथा हिमाली भेगमा बायोग्यासको सफलतालाई प्रमाणित गरेको छ ।
बीएसपीका कार्यकारी निर्देशक सरोज र्राई सफलतामा रमाएर बस्ने मानिस होइनन् । सरकार, ब्याङ्क, दाता, प्राविधिक र किसानहरू सबैको सहयोगबाट नेपालको बायोग्यास कार्यक्रम अन्तर्रर्ााट्रयस्तरमा सफल भएकोमा प्रसन्न उनी यो प्रविधिलाई अझ व्यापक बनाउन तथा प्लान्ट निर्माण र निर्माणपछिको सेवाको स्तरीयतालाई कायम राख्न दृढ छन् । र्राई भन्छन्, "बायोग्यास नेपालका गाउँघरको इन्धनको आवश्यकताको उत्कृष्ट समाधान हो र यो अरू देशका लागि पनि मोडल बनेको छ ।"
फू ची चाङ, लाङटाङमा